Lò gốm Hưng Lợi (quận 8) là di tích khảo cũ rích học độc nhất vô nhị trong nội thành TP HCM nhưng đang bị bỏ trống, giống nơi chứa rác.
Bí quyết trọng tâm TP HCM gần 10 km, lò gốm cổ hủ Hưng Lợi (xã 16, quận 8) là một trong nhì di tích khảo cổ cấp nước nhà.
Nằm trong con hẻm cong vắt, lò gốm là bãi đất rộng khoảng 800 m2, cây cối xum xê được bao bọc bởi bức tường cao 2 m. Đằng sau chiếc cổng lớn nhưng không có cửa là bộn bề gạch, đất nung, mảnh sành... Những gò ụ vốn là nơi đặt lò nung ngày xưa hiện đổ nát, nằm cạnh gần chục ngôi chiêu tập. Phần đất trống sát khu cư dân được cư dân sử dụng triệt để phơi áo quần, trồng rau.
Qua các nhà cửa khảo cổ hủ, tìm hiểu, lò gốm được xác định có tuổi đời hơn 300 năm, đánh dấu vết tích lịch sử, văn hoá thuở Sài Gòn nguyên sơ. Sau 20 năm nhận bằng thừa nhận, di tích này đã trở thành hoang phế, không thể nhìn thấy một làng nghề tạo ra đặc sắc kéo dài mấy trăm năm.
Cổng dẫn vào lò gốm cổ lỗ ở Sài Gòn. Ảnh: Duy È.
Bà Thu (46 tuổi) sống gần đó kể, hơn 20 năm trước công ty chức năng nhận thấy lò gốm, công ty khai quật. Họ khiến cho mái che bằng tôn cho khu lò nung nhưng một thời gian sau xuống cấp, rồi bị trộm dỡ tháo dỡ vì không bạn nào trông nom.
"Mấy năm trước khu đất là nơi tụ tập của người nghiện, các lực lượng tổ chức đá gà ăn tiền. Công an khiến cho riết mới đỡ được tệ nạn nhưng người địa phương vẫn mang rác tham gia đây bỏ. Giờ nó là bãi đất hoang", bà Thu nói.
Ông Lê Minh Tâm – Phó chủ toạ UBND phố 16 (thị xã 8) – cho nhân thức, khu di tích lò gốm Hưng Lợi được tiến hành khảo cổ giai đoạn 1997-1998. Hiện di tích này bị hư hỏng nặng, rơi vào cảnh hoang tàn, nhưng do không xin được kinh phí duy tu, tu bổ nên địa phương cũng bất lực.
"Đến cái cổng sắt dẫn tham gia trong lò gốm di tích bị hư hỏng bản thân mình xin kinh phí để tu sửa cũng không được. Thị trấn tự hào có một di tích cấp quốc gia nhưng lại không người nào nhân thức, không có khách tới thăm quan... nghĩ cũng động lòng", ông Tâm nói.
Chỉ tham gia tấm bằng thừa nhận di tích lò gốm Hưng Lợi treo ở hội trường UBND thị trấn, ông Tâm cho hay: "Chúng tôi cũng muốn treo cái bằng tại nơi nó được công nhận nhưng mang xuống đó không biết treo ở đâu, không khéo trộm nó lại lấy mất".
Theo UBND xã 16, khu di tích lò gốm Hưng Lợi đang dính tranh chấp chủ quyền với người thiếu nữ 61 tuổi ngụ gần đó. Quận 8 từng lập phổ biến đoàn công việc để xác định, cắm mốc ranh con giới nhưng bà này không đống ý vì cho đây là khu đất mái ấm có chủ quyền từ năm 1946-1947. Ví như muốn lập khiến di tích, nhà nước phải có phương thức đền bù. Hiện, bà này vẫn tiếp diễn khiếu kiện.
Bãi đất hoang với cây cối sum sê cùng mồ mả. Ảnh: Duy È.
Địa danh Lò Gốm được nhắc đến đầu tiên trong sách "Gia Định thành thông chí" của Trịnh Hoài Đức khi có sự kiện đào kênh Ruột Ngựa năm 1772. Trong phiên bản đồ thành Gia Định vẽ năm 1815 cũng ghi địa danh Xóm Lò Gốm ở khoảng làng Phú Lâm - Phú Định.
Vài tài liệu của Pháp cũng bộc lộ làng gốm có hơn 30 lò tập trung ở làng Hòa Lục, Phú Định, Cây Mai… Nơi đây có những item nổi tiếng, cung cấp cho Sài Gòn và các tỉnh miền Tây.
Khu lò gốm có cấu trúc khá phức tạp, do có ba quá trình chế biến gồm ba lò tiếp nối, chồng lên nhau. Lò Hưng Lợi cũng có ba nhóm vật phẩm chính từ lu, siêu, chậu bông tới các sản phẩm men xanh trắng và men phổ thông màu như tô, đĩa, lư hương, ấm trà, thìa ...
Khoảng đầu những năm 1940 những lò gốm, lò gạch ngói cuối cùng của xóm đã dứt hoạt động do thời kỳ thành phố hoá mạnh kèm với những sự kiện chính trị. Các làng nghề bị đẩy ra vùng ven, hoặc phải chuyển địa bàn đóng chai ra các tỉnh phụ cận, nhịn nhường chỗ cho những trọng điểm thương mại, phường chợ.
Lò gốm khi được khai quật năm 1998. Ảnh: Tư liệu.
Đợt dò hỏi vào tháng 4/1997 tại lò gốm Hưng Lợi cho thấy di tích là một gò đất cao khoảng 5 m. Trên gò có nhị cây keo già, me cùng phổ quát cây cỏ hoang dại… Quanh co gò là vùng đất trũng có nhiều ao nhỏ bé - dấu tích khai thác đất khiến gốm. Phía Nam khu di tích bị sụp, phía Bắc đã bị người dân san phẳng làm cho khu tha ma bé.
Hiện lò gốm Hưng Lợi là di tích khảo cổ học độc nhất trong nội đô Sài Gòn được khai quật và công nhận là di tích khảo cổ lỗ học cấp quốc gia.
Xem nhiều hơn: tin tức mới nhất
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét