Sản phẩm kiến trúc là item văn hóa được kết tinh gắn với các hoạt động công huân thông minh nghệ thuật, công nghệ, hệ lối suy nghĩ… nên đã trong khoảng lâu, ngành lý luận và phê bình kiến trúc (LL&PBKT) luôn tạo ra, có những đánh giá, bình luận mang tính chính luận, tính thời sự, là chế độ tập thích hợp dư luận, đôi khi không chỉ là ý kiến tư nhân mà là thây mặt cho tiếng nói của cộng đồng, thậm chí là hệ lối suy nghĩ phường hội nhằm bình chọn, nhìn kiếm được, chú ý, khen chê, góp phần mua ra các trị giá, phương hướng mới để xác định phương hướng cho phát triển, cho sáng tạo…
Bất cứ một ngành nghề nghệ thuật nào giả dụ thiếu lý luận phê bình chỉ là nền nghệ thuật được sáng tạo trong ru ngủ, thậm chí mất phương hướng và có nguy cơ đi vào ngõ cụt. Bởi lẽ, phê bình là tiếng nói phản ánh tự tạo nên đa chiều quan niệm phố hội. Một phố hội đa chiều quan niệm chắc chắn sẽ nhiều chủng loại và nó tạo tính cạnh tranh, thúc đẩy lực kích thông minh. Lý luận phê bình giúp dư luận xã hội có thể trái chiều sẽ có kiếm được thức đúng về công trình, thành quả, công trình… Trong phê có bình, trong chê có đánh giá tốt, mua ra cái mới, cái trị giá ở cả nội dung và cơ chế, hướng tới chân, thiện, mỹ. Bởi thế, giả dụ không có lý luận phê bình tức thị không có thước đo về kỹ thuật và nghệ thuật, dẫn đến nền kiến trúc sẽ khó khăn có tinh hoa và phiên bản sắc. Hay nói đúng hơn, phê bình cũng đồng nghĩa với thông minh và có chăng, có thể khẳng định lý luận phê bình kiến trúc là một chức phận thị trấn hội cao quý, yên cầu cần được thân mật.
Quá tải - Hãy trả lại “tên” cho em!
Lý luận và phê bình kiến trúc vào vai trò sứ mạng trong kiếm được thức, phản biện và xúc tiến xã hội tạo ra
Loài người đang vận động và sống sót trong nhân loại quan bao gồm cả môi trường tự nhiên và thị trấn hội. Với không gian thiên nhiên, ngay từ thuở nguyên sơ, chuẩn y công lao đóng chai, con người đã nhân thức dần dần thích nghi đến khắc chế nhạo và đoạt được theo hướng khai thác những yếu tố dễ dàng và hạn chế những tác hại do thiên nhiên mang đến. Yếu tố thấy rõ nhất ở đây, từ chỗ ăn hang ở lỗ, loài người đã nhân thức tự cất dựng từ những túp lều đơn sơ tới ngôi nhà đất của bản thân mình. Trải dài theo tiến trình của lịch sử, duyệt y lao động đóng gói và bảo kê nòi giống, chính nhân loại cũng đã tạo nên không gian phường hội ở cả dạng vật thể và phi vật thể, nơi dung dưỡng, phát triển, phồn thịnh, mâu thuẫn, thoái trào, thậm chí suy tàn của những trị giá văn hóa, để rồi gạn lọc lại, bước tiếp tham gia những chu kỳ, thời kỳ lịch sử rực rỡ nối liền theo quy luật sản xuất.
Đẳng cấp “giả cổ”?
Truyền thống và tiến bộ - Hài hòa hay lấn lướt?
“Trông lên thì chẳng bằng ai,
Trông xuống thì chẳng khách hàng nào… cao bằng bản thân mình”!
Cũng giống như các cấp nghệ thuật khác như điêu khắc, hội họa, âm nhạc, văn thơ, sàn diễn, điện ảnh… Kiến trúc là một ngành nghề tổng phù hợp hàm chứa các nhân tố về văn hóa, công nghệ, mỹ thuật, nghệ thuật. Ở đó, tập hợp các giá trị về văn hóa, lịch sử, phường hội… được tạo tác, kết tinh thành vật phẩm hàng hóa ở dạng vật thể, có thể là một công trình đơn côi hoặc lớn rộng hơn là một bách hóa hàng hóa, được bộc lộ qua một đô thị, một thành phố, một làng xã, một công ty ở.
Trái đất đã chứng kiến lịch sử của những trào lưu kiến trúc nhân loại trong khoảng Ai Cập cổ kính, Hy Lạp cổ xưa, La Mã cổ điển tới Roman, Gotich, Phục hưng, High-tech, hậu văn minh… Hiện tại là kiến trúc giải tỏa kết cấu, kiến trúc xanh và dè xẻn năng lượng… Qua mỗi một giai đoạn lịch sử, sự hiện diện của các công trình kiến trúc là minh chứng chân thật phản ảnh cấu trúc thượng tầng, kiến trúc của mỗi loại hình phường hội về thiết giễu cợt xã hội, quan hệ đóng hộp, văn hóa tôn giáo tôn giáo… được bộc lộ rõ nét qua các hình thức như trào lưu, thiên hướng, trường phái, phong cách…
Chính vì vật phẩm kiến trúc là sản phẩm văn hóa được kết tinh gắn với các hoạt động lao động thông minh nghệ thuật, khoa học, hệ lối suy nghĩ… nên đã trong khoảng lâu, lĩnh vực LL&PBKT luôn phát hành, có những bình chọn, bình luận mang tính chính luận, tính thời sự, là chế độ tập hợp dư luận, nhiều lúc không chỉ là quan niệm cá nhân mà là thây mặt cho ngôn ngữ của cộng đồng, thậm chí là hệ lối suy nghĩ xã hội nhằm bình chọn, nhìn nhận, lưu ý, khen chê, góp phần tìm ra các trị giá, phương hướng mới để xác định phương hướng cho tạo ra, cho sáng tạo… Trong khi đó, LL&PBKT không chỉ đơn thuần ở lý luận khoa học mà nhìn kiếm được trong khoảng cả thực tiễn, đưa ra những dự báo, những cảnh báo… Đôi lúc chuẩn y phê bình mà cộng đồng biết tới tác giả, tác phẩm. Chính bởi vậy, phê bình đã góp phần tạo ra chất lượng cho sáng tác. Phê chuẩn phê bình, có thể giảng nghĩa, hướng dẫn số đông phường hội nắm bắt biết hơn, nâng cao dân trí hơn.
Bất cứ một lĩnh vực nghệ thuật nào nếu thiếu lý luận phê bình chỉ là nền nghệ thuật được thông minh trong ru ngủ, thậm chí mất hướng đi và có nguy cơ đi vào ngõ cụt. Bởi lẽ, phê bình là ngôn ngữ phản chiếu tự tạo nên đa chiều quan điểm xã hội. Một thị trấn hội đa chiều quan niệm cam kết sẽ đa dạng và nó tạo tính cạnh tranh, thúc đẩy lực kích thông minh. Lý luận phê bình giúp dư luận phường hội có thể trái chiều sẽ có nhận thức đúng về công trình, công trình, công trình… Trong phê có bình, trong chê có ca ngợi, tìm ra cái mới, cái giá trị ở cả nội dung và chế độ, hướng tới chân, thiện, mỹ. Vì vậy, nếu không có lý luận phê bình nghĩa là không có thước đo về kỹ thuật và nghệ thuật, dẫn tới nền kiến trúc sẽ không dễ dàng có tinh hoa và bản sắc. Hay nói đúng hơn, phê bình cũng đồng nghĩa với thông minh và có chăng, có thể chắc chắn lý luận phê bình kiến trúc là một chức vụ phường hội cao quý, yên cầu cần được thân mật.
“Khoác áo mới” cho Di sản kiến trúc - Có lệch lạc về màu sắc và chất liệu không?
Nghệ thuật kiến trúc hay nghệ thuật quảng cáo?
Những thử thách, khó khăn đối với công tác lý luận và phê bình kiến trúc ở vn
Công việc LL&PBKT ở vn đã có từ lâu, luôn đi cùng với hơi thở của sáng tác, phân tích. Tuy nhiên, thời gian gần đây, nhất là trong khoảng khi Chính phủ có Quyết định số 112/2002/QĐ-TTg ngày 03/09/2002 về việc phê chuẩn y định hướng phát hành Kiến trúc vietnam tới năm 2020 thì có khuynh hướng trầm lắng, ít được chú trọng. Việc phân tích kiến tạo, sáng tác đang bị thu hút tham gia dòng chảy của hoạt động mua bán, có thiên hướng thương mại hóa, dễ dãi hóa, thậm chí là hệt nhau hóa… Ít và rất ít có những bàn luận, phê bình có tính chính luận, nền kiến trúc quốc gia như đứng ở ngã ba các con phố, thiếu xác định phương hướng, rối rắm và không ít cực cam đoan.
Trước nhất, công việc lý luận phê bình nếu phân theo nhiệm vụ chức năng thuộc về nghĩa vụ của các công ty Hội chính trị - thị trấn hội - nghề nghiệp như Hội Kiến trúc sư Việt Nam, Hội Quy hoạch đô thị vietnam… Đương nhiên, những tổ chức này chưa tập hợp được những chuyên gia có máu nóng, có chuyên môn sâu và vững quà. LL&PBKT chỉ lẻ bóng ở một vài chuyên gia, nhà kỹ thuật có tiếng tăm và thâm niên, chưa có sức lôi cuốn, tập thích hợp của phần nhiều giới hành nghề kiến trúc sư và những người khác thân mật.
Các yếu tố hot bỏng, thời sự của thị trấn hội rất ít được đề cập trên các phân mục, diễn đài tìm hiểu của các tạp chí chuyên ngành. Thỉnh thoảng, các yếu tố đó được bộc lộ trên các công cụ nghe nhìn khi có sự thông báo đa chiều của dự luận cộng đồng hoặc khi xảy ra các sự cố, thậm chí là thảm họa như cháy nổ, lụt lội, tắc nghẽn liên lạc, công trình bỏ không tại các khu đô thị, sự xuống cấp của các khu tái định cư…
Hình như đó, phần nhiều các công trình, các dự án, đồ án quy hoạch… cần phải xin quan niệm của các Hội đồng chuyên gia bản vấn thì lại là nơi tập hợp ít chuyên gia có năng lực chuyên ngành, ít kinh nghiệm thực tiễn trong thiết kế sáng tác, nên đã vô hình tầm thường, chọn lựa các tác phẩm không chuẩn mực, khi xây dựng hoàn thành mới thấy rõ phổ quát bất có lí. Những kiểu hội đồng này, với những kiến trúc sư sinh nghề tử nghiệp thường hay gọi là “hội đồng chuột”.
Ít có lý luận phê bình đi thẳng, đi sâu tham gia hệ thống pháp lý từ Quy chuẩn, Tiêu chuẩn, các Nghị định, Thông tư, Định mức kinh tế khoa học,… vì suy cho cùng, việc sáng tác theo định hướng nào đi nữa, ít phổ thông cũng vẫn phải phụ thuộc một mực tham gia luật pháp của chuỗi hệ thống pháp lý này. Khác biệt, tại các hội nghị, hội thảo kỹ thuật, hội đồng công nghệ các đơn vị quản lý. Những tìm hiểu cơ bản, dẫn hướng ít có trị giá thực tiễn, từ người phân tích tới người đánh giá, phản biện quá thuận tiện và vô cảm, thiếu trách nhiệm, chất lượng công nghệ kém cỏi. Đương nhiên, ngành nghề này khác lạ rất ít phê bình chính luận thông báo.
Với những công ty, đơn vị được giao nghĩa vụ về công việc LL&PBKT, việc nghiên cứu chỉ mang cách thức đối phó, do lương và thu nhập thấp, không dễ dàng tạo động lực động viên được người tham gia trong lĩnh vực này, hầu như quay sang lo mưu sinh cuộc sống cơm áo đời thường.
Với nhân công làm cho công việc LL&PBKT, đầu tiên yên cầu họ phải xuất hành từ sở thích, mê mẩn, sở trường, sở đoản đến năng lực, phẩm chất, lối suy nghĩ, tư duy và phương pháp luận. Để từ đó mới có thể có kĩ năng giỏi trong công tác phán đoán, bình luận, giảng nghĩa, bình chọn, biện luận, diễn giải, suy luận, quy nạp, tranh biện… Mặc dù vậy, thực tiễn cho thấy, có rất ít người thực hiện được yêu cầu này, do trong tìm hiểu LL&PBKT yên cầu vừa phân tích, lý luận phải đi đôi với thực tại, phải có lưng vốn tri thức rộng về lịch sử, văn hóa, thị trấn hội, dự báo được, cảnh báo được, tiên đoán được những trắc trở có can dự đến sự đối nghịch giữa các yếu tố mang phép biện chứng trong triết học như truyền thống và tiến bộ, bảo tồn và phát triển, mâu thuẫn và chuyển động, cội nguồn và kết quả, nội dung và cơ chế, thực chất và hiện tượng, kỹ năng và thực tế, tuy nhiên và tự nhiên, cái tầm thường và cái riêng, lý thuyết và thực tế; Hoặc phải nắm bắt rõ các quy luật thông thường như: quy luật tiến hóa, quy luật tiếp biến, quy luật tạo ra, quy luật loại trừ, quy luật thị trường… Chính cho nên, đôi khi lý luận và phê bình đi sau thực tiễn, ít có lý luận phê bình mang tính dẫn hướng, xác định phương hướng cho sáng tác. Người sáng tác kiến tạo thì đại trà, người tìm hiểu lý luận và phê bình thì hãn hữu muộn. Và còn nữa, dường như bất kỳ lĩnh vực nghệ thuật nào, nếu theo hướng sáng tạo, sáng tác, đến trình diễn thì phần lớn ăn nên khiến ra, giàu có, hữu danh, thành công... chứ nghiệp phê bình chẳng mấy ai danh vọng cả, đủ ăn tiêu là may, phê và bình không khéo, nhân gian lại ghép vào loại gàn dở.
Do El nino hay do kiến tạo?
Đẳng cấp kiến trúc “Hậu” tân tiến?
Đôi vấn đề luận bàn thay cho lời kết
Ngành nghệ thuật nào cũng có ngành lý luận và phê bình. Chúng nhập vai trò là một chức vụ xã hội cần thiết để dẫn tuyến đường cho sản xuất, cho sáng tạo, luôn đào luyện, dành dụm trên phổ thông bình diện để rồi chắt lọc và tập trung những tinh hoa nghệ thuật có trị giá được mến thương và cô đọng thành bản sắc.
Đã có những phân tích của các học giả quốc tế, từng xếp kiến trúc là loại hình nghệ thuật đứng số 1 trong 7 loại hình nghệ thuật của thế giới như điêu khắc, hội họa, âm nhạc, thơ văn, sàn diễn, điện ảnh. Bởi lẽ, ngay từ buổi rạng đông của loài người, nhân loại đã phải sắm cho bản thân một nơi trú ẩn (trú ngụ) là nhu cầu nguyên thủy của phố hội con người, khởi đầu trong khoảng hang động thiên nhiên (hay nói như các bậc tiền bối: có ổn định gia đình mới có lạc nghiệp). Và cũng bởi lẽ kiến trúc là một lĩnh vực nghệ thuật chiếm đoạt lĩnh không gian, được thiết kế bởi chế độ tạo hình nghệ thuật cấu kết với khoa học, phát triển không gian sống thứ nhị cho nhân loại sau không gian của tạo hóa.
Vậy thì, để định hướng cho công việc sáng tác, chí ít ra là sắm con đường đi định hướng cho sự phát triển của nền kiến trúc đất nước theo hướng vừa hiện đại vừa có phiên bản sắc, vừa hội nhập và gìn giữ được các trị giá truyền thống với mấu chốt là các trị giá về tính bình ổn bền vững, tính tập thể, tính lưu truyền…thì lĩnh vực LL&PBKT cần phải được xem, được đặt ở một vị trí quan trọng, được quan tâm đầu tư thỏa đáng, được tạo một sân chơi và không gian dân chủ, lành mạnh, đáp ứng sứ mạng, chức phận vốn có cao niên và thiêng liêng mà nó đã, đang và sẽ mang trong bản thân mãi mãi.
Đọc thêm: tin thời sự
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét