Cộng đồng lụt đô thị đã biến thành thường niên. Nghịch lý của quy hoạch còn rộng rãi. Nổi bật ở châu Á và Đông Nam Á, vietnam sẽ là quốc gia chịu hiện trạng tập thể lụt đô thị gia tăng cao do chuyển đổi khí hậu và giai đoạn bê tông hóa thị trấn bằng cách xóa bỏ hệ sinh thái nước và vùng ven đô càng ngày càng phổ biến.
Trạng thái ngập tại khu vực phía Tây TP Thủ đô.
Quy hoạch còn vào vai trò câu kết vùng về tự nhiên, địa hình, khu sinh thái nước, các mối lái vấn đề tiết nước, đê chắn, kè dẫn, đại dương chứa và các môi trường “ưu tiên” ngập ít, phổ quát, thời gian ngập… để giải cứu các khu vực quan trọng của thị trấn. Chính vì lẽ đó, các lý thuyết mới nhất coi nước mưa và nước mặt (kể cả nước lụt) là vốn tài nguyên quí giá của đô thị tân tiến.
Trong khoảng vẻ đẹp vĩnh cửu của đô thị nước…
Sự hòa quyện giữa thiên nhiên và thị trấn vốn là thực chất của quy hoạch thị trấn khi coi trọng sự linh nghiệm của nơi trú ngụ đồng nghĩa với gắn kết các hệ sinh thái đã nuôi dưỡng loài người trong khoảng những bộ lạc hoang dã thành các tổ quốc hùng mạnh với dân số bây giờ tiến gần mốc 7 tỷ người. Vấn đề đáng xem xét là hồ hết các thị trấn lớn bé xíu đại diện cho các nền tiến bộ cổ đại đều gắn với các dòng sông mẹ (nền tiến bộ Lưỡng Hà với Babylone, Assyrie, Phenicie bên sông Euphrates và Tigris, Người nào Cập với Thebes, Memphis bên sông Nile, sông Hằng với nền văn minh Ấn Độ, sông Hoàng Hà, Dương Tử với tân tiến Trung Hoa). Chính vì thế, mọi lý thuyết quy hoạch thị trấn ban đầu đều tạo lập cho được sự thăng bằng (nội tại) giữa nhân tố nhân tạo do con người với yếu tố tự nhiên, mở đầu là xử sự với những hệ sinh thái nước: Dòng sông, hồ, đại dương, đầm phá, kênh rạch, vùng đất ngập nước, rừng ngập mặn.
Những thị trấn cổ xưa thường chọn những khu đồi thấp, sống đất cao, giồng nổi bên các con sông lớn để dễ dàng cho việc trồng trọt, chế biến và dựng tòa tháp. Họ chống ngập bằng cách thức tựa tham gia địa hình thiên nhiên khi quy mô còn bé bỏng. Nhẩn nha chúng phình to ra và biến thành các trọng điểm chính trị - hành chính của cương vực, đất nước ghi lại bằng thành lũy vững chắc, lâu đài, dinh thự và các công trình tôn giáo… được chọn rất kỹ về địa lý để sống thông thường với tự nhiên, trước hết là nương vào quy luật lên xuống theo mùa bằng hữu từ sông mẹ. Sự tương tác sinh thái hàng ngàn năm giữa trú ngụ - nước đã cho thành lập hàng loạt các đô thị sông nước với vẻ đẹp vĩnh cửu Paris, Budapest, London, Amsterdam… chưa kể tới các thành phố Hoa phượng đỏ biển, đảo thị trấn.
Tới quy hoạch duy lý và những nghịch lý buộc đổi mới
Thời kỳ văn minh (cuối thế kỷ 19 đến những năm 60 TK 20), cách mệnh công nghệ đã cho nhân loại làm cho chủ vận mệnh các thành phố (vật phẩm nhân tạo lớn nhất) bằng đông đảo khí cụ kỹ thuật xây đắp và hạ tầng: Đập lớn, đê hồ, cống ngầm, giao thông lập thể, cầu siêu dài, cưỡng bức địa hình, trục đường cao tốc, rừng nhà cao tầng… Cũng là lúc các đô thị “quên” căn tính gốc thiên nhiên của chính mình, phát hành ngược quy luật tự nhiên, nặng nề nhất là tiêu diệt chuỗi hệ thống sinh thái nước luôn bao bọc chúng từ ngàn đời. Thị trấn phát hành cả chiều rộng và chiều cao, đậm đặc. Quy hoạch mở màn sinh ra với chủ nghĩa duy lý thời Le corbusier “thay trời hành đạo”, đưa đô thị lan tỏa liếm hết vùng nông nghiệp ven đô, chặn ngang các dòng sông, lấp đa số các đại dương ao kênh rạch khiến cho nhà cao tầng, tuyến phố cao tốc, phá rừng núi làm khu nghỉ ngơi, kĩ nghệ, nguyên liệu xây dựng…
Số lượng các trận lụt được báo cáo trên thế giới. (Nguồn: Báo cáo trong khoảng EM-DAT/CRED)
Đỉnh cao những năm 60 là quy hoạch đưa 3 triệu dân Tokyo ra trú ngụ trên vịnh hồ (Kenzo Tange); Những năm 90 - 2000 là quy hoạch Dubai lấn đại dương để trở thành thị trấn du hí, xa hoa hàng đầu (chỉ tính riêng đảo Cành Cọ đã sử dụng tới 94 triệu tấn cát lấp hồ).
Ở vietnam thành phố hóa kèm với cao trào bê tông hóa cũng nhức nhói. Theo thống kê tới 2010 Hà Nội, thị trấn bên trong của bốn dòng sông đã cống hóa ba dòng và xóa sổ hơn 90% mặt nước tự nhiên lấy đất cho thị trấn. Sài Gòn đang thành phố hoá chóng mặt có thể đạt tới 850km2 xây đắp vào năm 2025, đã lấp 47 kênh rạch chính và chuỗi hệ thống biển trữ nước thiên nhiên quý giá, điển tuồng như hồ Bình Tiên. Nhân loại đã hủy hoại chính môi trường sinh thái nước bao bọc nơi cư trú của mình từ thủơ hồng hoang chỉ trong vài thập kỷ.
Lấy mốc năm 1921, trưng bày vật phẩm “Đô thị tương lai” tại Ý đã khởi đầu cho thời đại thành phố và cho ra đời các Bộ luật quy hoạch cho phép “xóa sổ” thiên nhiên và hiện đại cư trú truyền thống, ở hầu hết các nước phát hành kĩ nghệ thời đó.
Con người của thế kỷ 20 đã chặt đứt với dĩ vãng nhân danh hiện đại, dụng cụ quy hoạch thị trấn góp phần không bé. Quy hoạch đã thành văn hóa thống trị của các nhà cầm quyền và sự kì vọng hão huyền của đám đông khi nó vẽ ra những viễn ảnh không tưởng nhưng huy hoàng của 10, 20 năm nữa, trong khoảng một nhóm bé các KTS và nhà công nghệ.
Các môi trường sản xuất của TP HCM nằm trong vực có rủi ro ngập cao. (Nguồn: Đánh giá dựa trên xác định phương hướng phát hành không gian của TP HCM và phiên bản đồ dự báo ngập hiểm nguy của ADB năm 2010)
Mẹ tự nhiên nổi giận, các thành phố đang phải vật lộn với bão bầy, lụt lội tới mức nước có thể nhấn chìm thị trấn. Châu Á nổi lên như một châu lục sẽ hứng chịu nhiều thiên tai nhất trong biến đổi khí hậu do sở hữu quá rộng rãi nước nhà đảo, bán đảo chìa ra với biển: Nhật Bạn dạng, Philipines, Đài Loan, Indonesia, Singapore, Triều Tiên, Hàn Quốc, Việt Nam… Vấn đề đáng ngại là những thành phố lớn - đầu não đều nằm kề cận với hồ, bờ biển và các dòng sông cả nên càng tạo ra lại càng chịu phổ biến thiên tai với mức hủy hoại rất lớn. Giới thành phố học không thể quên những trận bạn bè hoảng hồn cuốn trôi hàng chục thị trấn và làng mạc ở Hàn Quốc thập niên 60 lên đến hơn 20.000 người chết sau khi bị phá trụi rừng già và cống hóa các dòng sông vì kĩ nghệ bẩn. Năm 2011, lũ lụt trên diện rộng đã rất nhiều nhấn chìm Bangkok làm hàng chục triệu người không nhà và gần 500 người chết, Chính phủ phải cứu trợ khẩn cấp 4 tỷ đô.
Phiên bản đồ nguy cơ ngập lụt quả đât. (Nguồn:World Resouce Institute (WRI) năm 2012)
TP HCM dự tính phải cần hơn 100.000 tỷ đối phó lụt lội, trong đó còn rộng rãi điều sinh kế cho nguồn thu nhập nhập thấp cần tính tới trước tiên.
Đồng đội lụt thị trấn đã trở thành thường niên và nhân loại è đi làm cho để trả nợ thiên nhiên bằng các chi phí đắt đỏ chống ngập lụt với con số hàng tỷ, chục tỷ USD. Nghịch lý của quy hoạch còn nhiều nhưng nổi trội ở châu Á và Đông Nam Á, vn sẽ là nước nhà hứng chịu hiện trạng anh em lụt thành phố tăng thêm cao do biến đổi khí hậu và đặc biệt, sau những thời kỳ bê tông hóa thành phố bằng cách thức xóa bỏ hệ sinh thái nước và vùng ven đô ngày càng phát triển.
Quay về với mẹ thiên nhiên - biến nước cộng đồng thành tài nguyên thành phố
Quy hoạch phải trong khoảng bỏ cách làm truyền thống (dựng ra viễn cảnh) để tập trung vào toàn thể thời kỳ sản xuất của xã hội và đô thị. Quy hoạch bắt buộc đổi mới phương pháp tiếp cận và chế độ: Tầm nhìn và các kế hoạch đi đôi với chính sách phát triển thay quy hoạch kiểu cũ xơ cứng trên giấy hứa hứa hẹn một mộng tưởng thị trấn hơn là mai sau hiện hữu đang sử dụng tại vietnam. Các sách lược phát hành thành phố phải gắn với quyền lợi thông thường của cộng đồng dân cư và bảo đảm không gian sống cơ bản cho họ, thay vì chạy theo lợi nhuận trước mắt. Cấp thiết dùng cách tích phù hợp các sáng kiến chống ngập thị trấn trong biện pháp phát triển ngắn, trung hạn là item của bộ ba: chính quyền, thị trường và công dân cùng nhập cuộc như những chủ thể đô thị. Thay thế các quy hoạch cục bộ mỗi ngành một kiểu đang làm cho phân tán nguồn lực đô thị (vốn luôn eo hẹp) bằng các giải pháp tích phù hợp để đồng bộ hóa cơ thể đô thị: Sử dụng đất, kiến trúc, chống ngập, liên lạc, năng lượng, cấp thoát nước, điện, viễn thông, thực phẩm…
Sử dụng công nghệ chống ngập bằng Mô hình thủy văn thành phố - thuật ngữ thế kỷ 21. Khoa học đô thị sực tỉnh và trang nghiêm đánh giá đa dạng năm 3 vùng thiên tai lớn trên nhân loại (Mỹ, Nam Mỹ và Đông Nam Á) trong biến dổi khí hậu đã đưa ra ba đánh giá:
- Các công trình bảo kê (đê bao, bờ kè, hồ chứa, kênh rạch...) hẳn nhiên chuỗi hệ thống dự báo mặc dầu có tân tiến cũng chẳng thể chống đỡ hay tiên liệu hết các chuyển đổi khó khăn lường, trong đó có ngập lụt lớn ở thành phố, do các vùng thành phố hóa đang lan tỏa chóng mặt.
- Công tác quy hoạch và điều hành môi trường đô thị bị ảnh hưởng quá phổ biến trong khoảng yếu tố kinh tế ngắn hạn dẫn đến việc định cư tập trung, tạo ra tại các khu vực trung tâm kể cả cận trọng tâm sẽ có mức không may ngập cao và không dễ dàng lường.
- Nhận thức và tài năng tự ứng phó của số đông dân cư nhập vai trò rất quan trọng trong chừng thiệt thòi khi xảy ra các biến cố.
Như vậy, các biện pháp thuần túy công nghệ và cưỡng dâm dòng chảy (kể cả khi có một đống tiền) gặp gỡ phải thất vọng tại những thời điểm thất thường của thời tiết tần suất ngày càng phổ biến, đồng nghĩa con người và của cải thành phố lại chạm chán hiểm họa cao nhất. Mặt khác, thị trấn ngày một ô nhiễm cả đất, không khí và nước (do tàng trữ dân số và mật độ xây đắp quá chuyên chở, liên lạc bằng tư nhân, giỏ bê tông và chẳng thể thoát thải).
Thành lập muộn màng sau đô thị hóa, kỹ thuật thủy văn đô thị tuy mới mẻ đã nhanh chóng dẫn hướng cho các ý tưởnrg phát hành đô thị trong bối cảnh biến đổi khí hậu. Các nhà nghiên cứu vồ cập tới việc làm thế nào một đô thị có kỹ năng tự vấn đề chỉnh (cả chuỗi hệ thống) để có thể duy trì hoạt động và “đứng dậy” một cách thức mau lẹ sau sự “tấn công”của bè đảng lụt, tiếp tục tạo ra.
Ý kiến này khởi đầu khởi nguồn từ khoảng thập niên 70 với những người đi đầu như Holling C.S (chú ý tham gia hệ sinh thái). Sau đó, nhiều tác giả khác đã mở rộng về tài năng hồi phục với tốc độ cao của thành phố sau thảm họa (“urban resilience”). Bây giờ, phổ thông tìm hiểu sâu về chuyên môn tham gia thủy văn thành phố như H. Andrieu, B Tassin, S Baraud nhấn mạnh tới tạo lập vòng tuần hoàn nước trong thành phố như một cứu cánh tương lai. Những sốt ruột ngày càng tăng về vệ sinh đô thị, không gian sống, khác biệt phòng chống bầy, ngập thành phố đã buộc các quy hoạch phải tính đến sự xuất hiện của các mô phỏng tính toán về thủy văn đô thị.
Những nhân tố khởi nguyên của vòng tuần hoàn nước như: Bảo tàng các môi trường thiên nhiên sông, hồ, đầm lầy, đất trũng để vận chuyển nhanh chóng nhất có thể lượng nước mưa tiêu thoát cho thành phố. Sau đó là sự phân gầy hơn các khu thị trấn mới và không gian xây đắp để liên kết giữa chúng bằng các diện tích chứa nước mặt khi mưa lũ như hồ bé xíu, kênh rạch, các quảng trường, bãi đất công cộng làm cho ở cao độ thấp hơn bao quanh, bãi cỏ tự nhiên, vườn hoa, cây xanh… thậm chí là những con đường bé nhỏ có thể thoát bè đảng nguy cấp cạnh liên lạc lớn để đảm bảo liên lạc… Sân bay quốc tế Nội bài kiến tạo một sân trũng tuyệt đẹp lớn như bãi bóng cạnh ngay cửa ngõ chính là một ví dụ chống ngập tại chỗ. Nhưng hiện trạng thị trấn hóa phức tạp hiện giờ ở Nam Sài Gòn thì một Phú Mỹ Hưng chưa thể làm úng ngập đô thị. Nó là hệ quả của dạng thị trấn kết bè mảng đặc độc đáo phía Nam và Đông Nam, không cho thị trấn “thở” là nhân tố lớn của quy hoạch. Triệt tiêu vòng tuần hoàn sinh thái của nước thì dù đổ cả núi tiền cũng không dễ dàng thoát lụt.
Quy hoạch còn vai trò đoàn kết vùng về thiên nhiên, địa hình, khu sinh thái nước, các mai dong vấn đề tiết nước, đê chắn, kè dẫn, biển chứa và các không gian “dành đầu tiên” ngập ít, phổ thông, thời gian ngập để giải cứu các khu vực cần thiết của thị trấn. Không thể kể ra hết các giải pháp quy hoạch và khoa học hiện đại có thể chống lụt cho mai sau…10.000 năm nữa như của vùng thành phố đại dương - sông và thấp hơn mặt biển 6m ở TP Amsterdam nổi tiếng. Vấn đề khác biệt năm 2011, Hà Lan gắn kết hơn 11.000 công ty về nước (từ sản xuất, nước máy cho đến nước thải, thoát nước, số đông lụt, nước đại dương, sông… hồ hết những gì can hệ đến nước) tham gia một đầu mối Water- Net để bảo đảm tính hợp nhất tuyệt đối trong vận hành vòng tuần hoàn nước hiệu quả. Nước đã biến thành khoáng sản vô giá khi mỗi năm, chuỗi hệ thống này mang lại đến 15 - 20% GDP và các ưu thế về cảnh quan, ngao du, khí hậu hàng đầu hành tinh.
Quy hoạch khu Thị trấn nổi thích nghi với ngập lụt ở TP Amsterdam, Hà Lan.
Chính vì lẽ đó, các lý thuyết mới nhất coi nước mưa và nước mặt (kể cả nước lụt) là vốn khoáng sản quí giá của thành phố bối cảnh sau văn minh. Có ba điều lớn cần đề cập:
1. Nước mưa và nước thô khi hiện ra có thể làm vệ sinh cho không gian thị trấn và cần tích tụ để khiến mát khí hậu vốn bị xe cộ và bê tông khiến cho ô nhiễm, oi bức. 2. Đưa tham gia quy chuẩn và các đạo luật thành phố để buộc quy hoạch và các giải pháp khoa học hạ tầng (kể cả quy chế dân cư và chuyên gia) đảm bảo vòng tuần hoàn nước được thực thi và bảo vệ;
3. Hạn dè bỉu tối đa giai đoạn xen cấy, mở mang đô thị xâm lấn hệ sinh thái nước vốn còn ít ỏi khi thị trấn hóa, nhưng nó là dấu vết nguyên thủy về các con phố đi của nước cần khôi phục dần trong khoảng những quy mô bé bỏng. Khi cần xen cấy thị trấn, cần các điều luật buộc “tách” việc xây môi trường thành phố ra khỏi sự chồng lấn lên môi trường tự nhiên (có thể còn sót lại rất nhỏ nhắn). Tương tự, đô thị không còn là con ngáo ộp ăn hiếp dọa hay hãm hiếp “không gian bên ngoài” ít phổ quát “thiên nhiên còn sống sót”. Phải buộc các quy hoạch và nhà đầu tư tuân hành quy định và phạt tiền nặng để sinh ra vòng tuần hoàn nước của thị trấn - gốc của chống ngập lụt đô thị.
Tham khảo thêm: máy bơm công nghiệp
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét