(Xây dựng) - Những ngày cuối năm cũ, dân tình Hà Nội phấn khởi hẳn lên với việc tuyến xe buýt với tốc độ cao (BRT) đầu tiên trong khoảng trường học Kim Mã đến trên hè phố Im Nghĩa (Hà Đông) dài khoảng 14,5km, với tài chính đầu cơ hơn 55 triệu đô la (khoảng 1.100 tỷ đồng) vay trong khoảng Nhà băng Thế giới (WB), được đưa vào dùng. Do mới chạy thử khoa học, nên bà con sẽ có cả một bốn tuần được nhà xe cho đi free để khiến cho quen với dụng cụ liên lạc mới mẻ này. Gọi là mới bởi vì cũng là xe buýt thôi, nhưng BRT có phía bên trong dễ ợt hơn, người ngồi, người đứng dễ chịu hơn, lên xuống xe thuận tiện hơn, phù hợp với mọi đối tượng kể cả người khuyết tật phải chuyển động bằng xe lăn, chở được lượng hành khách gấp đôi xe buýt truyền thống (gần 100 người) và nhất là do có làn tuyến phố dành đầu tiên riêng nên xe chạy mau lẹ hơn, tần suất chuyến cũng phổ biến hơn (khoảng từ 5 tới 10 - 15 phút lại có một chuyến). Công trình BRT với 8 tuyến BRT lập từ đã lâu, cũng ngót nghét 10 năm nhưng giờ mới chấm dứt đưa vào sử dụng được một tuyến. Quá lờ lững, thật đáng tiếc, mặc dù vì đa dạng cội nguồn nào đó.
Hà Nội là đại đô thị, rộng hơn 3.324km2, là một trong số 17 TP lớn nhất thế giới, nhưng Thủ đô lại có chuỗi hệ thống giao thông công cộng thiếu và yếu nhất. Kể trong khoảng khi Thủ đô được giải phóng (bốn tuần 10/1954) đến nay cũng đã 62 năm, nhưng phương tiện liên lạc công cộng độc nhất vẫn chỉ là ô tô buýt thường, với hàng trăm xe cũ kỹ, dễ dàng không bảo đảm cho người dùng. Mặc dầu Hà Nội đã 7 lần lập Quy hoạch thông thường, rồi với hàng trăm quy hoạch chi tiết quy hoạch phân khu, lần nào trên các bản quy hoạch ấy, các tuyến giao thông đô thị và hệ thống liên lạc công cộng cũng được đề xuất rất hoành tráng với xe điện trên cao, xe điện ngầm (gọi phổ biến là tuyến đường sắt thị trấn) và xe buýt với tốc độ cao, ô tô buýt thường. Thế nhưng, sự phát triển thị trấn Thủ đô chả bao giờ đồng bộ giữa quy hoạch xây dựng và quy hoạch giao thông, bởi lẽ, Hà Nội là đô thị hay vấn đề chỉnh quy hoạch nhất, Quy hoạch sau nhân tố chỉnh quy hoạch trước, mặc dù quy hoạch trước đã được cấp có thẩm quyền phê thông qua. Ngay như vừa mới đây, quy hoạch tầm thường Hà Nội Hà Nội đến 2030 góc nhìn 2050 đã được Thủ tướng phê ưng chuẩn chưa lâu giờ cũng lại bị điều chỉnh bởi Quy hoạch phổ biến Vùng Hà Nội… Cái sự hay đổi mới và yếu tố chỉnh này ắt có lý do (khách quan và chủ quan), nhưng rõ ràng nó thể hiện nhì khuyết điểm chết người của phát triển đô thị, đó là tầm nhìn trong lập quy hoạch và khả năng điều hành quy hoạch thị trấn. Và đó cũng là duyên cớ dẫn tới liên lạc hỗn loàn, thậm chí còn mất kiểm soát như hiện giờ ở Hà Nội, mặc dầu chính quyền TP đã có nhiều nỗ lực.
Bí quyết đây 10 năm (vào năm 2007), khi lập công trình liên lạc công cộng với 8 tuyến BRT (tổng chiều dài là 205km) và 8 tuyến tuyến phố sắt đô thị với chiều dài 400km vừa chạy trên cao và vừa chạy dưới lòng đất (metro) thì Thủ đô mới có hơn 4 triệu người, nhưng chỉ 1 năm sau Hà Nội mở mang địa giới hành chính, với việc sáp nhập toàn bộ tỉnh giấc Hà Tây, quận Mê Linh của tỉnh Vĩnh Phúc và 4 xã của quận Lương Sơn - Hòa Bình, thì đến nay dân số Thủ đô đã lên đến hơn 7,5 triệu người với hơn 5 triệu xe máy, gần 500 ngàn ôtô các loại, 10 ngàn xe đạp. Tính làng nhàng mỗi năm xe xế hộp tăng 17%, xe máy 11% (theo số liệu thống kê năm 2015). Dù đã rất nỗ lực với nguồn lực đầu tư phổ biến tỷ đô la Mỹ bằng các nguồn không giống nhau để cải tạo, mở mang và xây đắp mới hệ thống hơn 4.000km trục đường liên lạc thị trấn với các các con phố phố, đại lộ xuyên tâm, các trục đường vòng đai 2 - 3 - 4 kết nối… nhưng do thiếu vắng chuỗi hệ thống dụng cụ giao thông công cộng nên chuỗi hệ thống con đường liên lạc tiến bộ kia vẫn không đáp ứng được ý định di chuyển của cư dân. Tắc nghẽn liên lạc ngày một tăng, trở thành nỗi lo sợ ám ảnh mỗi khi người nào đó phải ra các con phố. Và tắc nghẽn liên lạc cũng đã gây ra hậu quả rất lớn về ô nhiễm không gian, về tai nạn liên lạc, và khiến thiệt hại cho TP này mỗi ngày đến 41 tỷ đồng?!
2. Tôi là người gắn bó cả đời với TP thân yêu này, chứng kiến bao đổi thay của Thủ đô. Thế nhưng, trước một Hà Nội ngày bữa nay có diện mạo kiến trúc thị trấn hiện đại, khang trang với hàng trăm ngàn tòa nhà mới cao tầng, kiến trúc đa đẳng cấp; những cây cầu qua sông Hồng, những cây cầu vượt, cầu hầm qua các đại lộ, nút liên lạc lớn… tạo nên một hình ảnh lãng mạn về Thủ đô sau 30 năm thay đổi, mở cửa và hội nhập quốc tế, nhưng lại cứ luôn bị tắc con đường kẹt xe, hỗn loạn khi tham gia liên lạc, tôi không khỏi không suy nghĩ về một Hà Nội của những năm 80 của thế kỷ trước với tiếng chuông tàu điện “Leng reng… leng keng!” hằn sâu không thể nào quên với thế hệ chúng tôi. Nhắc tới chẳng hề là hoài cũ rích, là níu kéo dĩ vãng, mà nhắc tới để nghĩ suy về một phương pháp khiến cho quy hoạch, một tầm nhìn trong quy hoạch Hà Nội của người Pháp phương pháp đây hơn một thế kỷ.
Năm 1884, khi bắt đầu thực hiện quy hoạch Thủ đô theo kiểu thành phố châu Âu bằng việc xây đắp lại các các con phố xã trong khu phường cũ rích theo hình ô bàn cờ và các tuyến phố mới đa dạng với rất nhiều vi la mà ta gọi là khu phường Tây cùng với việc khiến cầu Long Biên bắc qua sông Hồng, xây Hí viện Lớn, tòa Đốc lý, Phủ Toàn quyền, Nhà Bưu điện, Nhà Nhà băng, các Trường đại học Y-Dược, Trường Mỹ Thuật Đông Dương, các bệnh viện như Phủ Doãn, Bạch Mai… thì ngay trong khoảng năm 1890, Thủ đô còn rất vắng, mới chỉ có khoảng 7 vạn dân, quy mô chưa đến 120km2, người Pháp đã bắt đầu lập dự án liên lạc công cộng đầu tiên ở Thủ đô (và cũng là ở Đông Dương) để khai thác, bằng việc xây dừng Nhà máy tàu điện, đặt tại đầu làng Thụy Khuê. Năm 1900, tuyến tàu điện thứ nhất được khánh thành mở màn từ ga xe điện ở Bờ Hồ Hoàn Kiếm (vị trí tòa nhà Hàm cá mập hiện thời) chạy qua chợ Đồng Xuân, Quán Thánh và lên Thụy Khuê (một vài năm sau nối lên tới chợ Bưởi). Rồi tiếp các năm sau là tuyến Bờ Hồ - Hàng Bông - Nguyễn Thái Học, qua Giám - Hàng Bột vào đến Cầu Đơ - Hà Đông. Cho tới năm 1929, trong khoảng ga trọng điểm ở Bờ Hồ, đã có 6 tuyến xe điện chạy lên Im Phụ, lên Bưởi, sang Cầu Giấy, vào Hà Đông, xuống chợ Mơ, qua Vọng, nghĩa là tỏa ra 6 cửa ô nối nội thành với ngoại ô. Các tuyến xe điện này (thường kéo dài bằng nhị toa) siêng năng trong phổ quát thập kỷ vận tải nhiều triệu lượt người và hàng hóa bình yên, thuận tiện và giá rất rẻ (tính bằng xu thời đó) đã biến thành một trong những biểu trưng văn hóa của lịch sử phát triển đô thị Thủ đô. Sáu tuyến xe điện mà người Hà Nội thường quen gọi là tàu điện Bờ Hồ tồn tại đến tháng 02/1990 thì bị hoàn thành hoạt động để dường chỗ cho những dụng cụ liên lạc công cộng mới tân tiến hơn, to lớn hơn thích hợp với một Thủ đô đang phát triển theo hướng tân tiến, văn minh của thời đổi mới. Hệ thống tuyến phố ray bị bóc túa cho vào lò nấu thép để tái chế nhạo, còn các đầu tàu và gần trăm toa tàu thị bị xếp tham gia bãi và rồi (nghe nói) về sau chúng được bán theo giá phế truất liệu cho một nước ở châu Âu nào đó để họ tái dùng lại, như một chứng nhân của lịch sử phát hành tàu điện?! Khi ấy tôi và tất cả người Hà Nội vô cùng tiếc nuối nuối. Vắng tiếng chuông xe điện “Leng reng… leng reng” quen thuộc từ sáng sớm tinh mơ cho đến đêm khuya mà cứ thấy lòng chính mình rưng rưng.
3Thời gian trôi thật với tốc độ cao, nếu như tính trong khoảng khi tiếng chuông tàu điện cuối cùng chạy từ ga Bờ Hồ lịm tắt, cho tới chiếc xe BRT trước tiên xuất phát trong khoảng trên hè phố Kim Mã thì cũng đến 27 năm. Cần ấy thời gian cho một công cụ liên lạc công cộng mới thay thế! Liệu có quá chậm rãi không? Trong khi trong khoảng thời điểm ấy, Thủ đô đã có bao biến đổi. Một Hà Nội lớn hơn, đông dân hơn, rộng rãi nhà cao tầng, khu đô thị mới hơn, vâng toàn bộ cái hơn! Chỉ có dụng cụ liên lạc công cộng là không thay đổi với chỉ loại ô tô buýt thường. Bây chừ ô tô buýt với tốc độ cao chạy rồi, mở đầu trong khoảng nhà thờ Kim Mã, qua Giảng Võ, Láng Hạ, Lê Văn Lương kéo dài, Lê Trọng Tấn rồi dừng ở Trạm sau cùng là công viên Im Nghĩa - Hà Đông. Nó được dành đầu tiên lắm (vì là BRT) có làn tuyến phố riêng, các loại phương tiện khác cấm được lấn làn (nếu như không muốn bị phạt), và cũng bị cấm hoạt động trong mấy giờ cao điểm buổi sáng và buổi chiều. Đã có hồ hết luồng dư luận không giống nhau, hy vọng có và thất vọng hồ nghi về hiệu quả hoạt động của loại xe BRT này cũng có (?!). Thôi thì cứ phải tập quen dần, trong khi văn hóa giao thông được nâng lên, khi người dân quen thực hiện luật liên lạc mỗi khi ra khỏi nhà, trong khi TP này có thêm 7 tuyến BRT nữa và các tuyến con đường sắt thành phố (chạy trên cao và cả chạy chui ngầm dưới lòng đất) đưa tham gia hoạt động, thì cam kết rằng, lúc ấy chả cần chính quyền ra lệnh cấm hay hạn chế giễu đi ngày chẵn, ngày lẻ… thì người dân Thủ đô, trong đó có cả tôi cũng sẽ tự bỏ xe máy, xế hộp tư nhân mà vui tươi nhàn rỗi chu du ngắm nhìn TP thân yêu của bản thân trên các dụng cụ liên lạc công cộng tiến bộ ấy với niềm hãnh diện và tự hào!
Mong sao ngày đó sớm đến gần!
(Thủ đô những ngày cuối năm cũ - đầu năm mới con Gà)
Có thể bạn quan tâm: máy bơm công nghiệp
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét